مدیر سبز

شاید بسیار عجیب باشد ولی نوآوری هم سیستماتیک و نظام یافته شده است. آقای آلتشولر با بررسی بیش از 36هزار اختراع و اکتشاف به این نتیجه رسید که بیش از 99درصد این اختراعات با استفاده از 40 اصل و 39 ابزار رخ داده اند. وی تحقیقات خود را با نام TRIZ نامگذاری کرد که بعدها توسط دیگران و با بررسی اختراعات و اکتشافات بیشتری (حدود 200هزار) این موضوع قوام لازم را یافت به گونه ای که امروز مورد تایید می باشد. در این مطلب به معرفی اختصاری این 40 اصل می پردازیم :

اصل ۱ – تفکیک کردن (Segmentation)
این اصل، جسم را به اندازه های کوچکتر تقسیم می کند.

الف.  جسم را به اجزای جدا و مستقل از هم تقسیم کنید.
ب.  جسم را به صورت قطعه قطعه به چند بخش تقسیم کنید.برای سوار و پیاده کردن راحت قسمت های آن
ج.  میزان قطعه قطعه بودن و تقسیم پذیری جسم را افزایش دهید.


اصل ۲ – استخراج  (Extraction)
این اصل، مشخصه مزاحم را از سیستم جدا نموده و اقدام اصلاحی را تعریف می کند.

الف.  حذف و یا جدا کردن مشخصه ، ویژگی، یا قطعه مزاحم و آسیب رسان یک جسم
ب.  تنها مشخصه یا قطعه لازم و یا قسمت مفید و ضروری یک جسم را جدا کنید.


اصل ۳ – کیفیت موضعی (Local Quality)
این اصل ، اجسام را ناهمگن می سازد.

الف.  انتقال از سا ختار همگن و یکنواخت یک جسم یا محیط خارجی  عملکرد بیرونی ، به سوی ساختار ناهمگن ، چندگونه و پراکنده.
ب.  اجرای مختلف جسم را به انجام کارکردهای مختلف وا دارید.
ج.  هر قسمت از جسم را، در شرایطی که عملکرد آن مطلوبتر است قرار دهید.


اصل ۴ – عدم تقارن  (Asymmetry)
این اصل، اجسام را نا متقارن می سازد.

الف.  فرم تقارن یک جسم را با فرم نامتقارن آن جایگزین کنید و تقارن آنرا برهم زنید.
ب.  اگر جسم موجود نامتقارن است میزان عدم تقارن آن را افزایش دهید.


اصل ۵ – ادغام کردن (Merging)
این اصل، اجسام را در مکان و زمان ترکیب می نماید.

الف.  اجسام مشابه یا اجسامی را که برای انجام عملکردهای پیاپی در نظر گرفته شده اند به صورت مکانی با یکدیگر ترکیب کنید. ترکیب مکانی
ب.  عملکردهای مشابه یا پیاپی را به صورت زمانی با یکدیگر ترکیب کنید. ترکیب زمانی


اصل ۶ – عمومیت دادن (Universality)
این اصل ، مسئله را برای حالت عمومی حل نموده و در موارد خاص استفاده می کند.

الف.  یک جسم می تواند چندین وظیفه مختلف را انجام دهد؛ بنابر این عناصر دیگر را می توان حذف کرد.


اصل ۷ – تو در تو بودن یا  آشیانه دادن (Nesting)
این اصل، اجسام را تو در تو می سازد.

الف.  جسمی را داخل جسم دوم و جسم دوم را نیز داخل جسم سوم قرار دهید.
ب.  جسمی از داخل حفره ای در جسم دیگر عبور دهید.


اصل ۸ – عامل تعادل و توازن (Anti – Weight)
این اصل، وزن اجسام را با نیروهای ایرودینامیکی و هیدرولیکی جبران می سازد.

الف.  وزن جسم را به وسیله اتصال دادن آن با جسم دیگری که دارای نیروی بالا برنده است، جبران کنید.
ب.  وزن جسم را به وسیله نیروهای آیرودینامیکی یا هیدرودینامیکی که از محیط خارج بر آن وارد می شوند ، جبران کنید.

اصول ۹ و ۱۰ و ۱۱ تشابه ها و تفاوتهایی با هم دارند که هرسه را در کنار هم به شرح زیر توضیح میدهیم:


اصل ۹ – عکس العمل مقدماتی یا واکسیناسیون (Prior Counteraction)
این اصل ، پیش بینی عکس العملهای بعدی سیستم و مقابله پیشاپیش با آن را میسر می سازد. در این استراتژی ، در صورتی که یک عمل آثار جانبی داشته باشد با جنبه های منفی آن از قبل مقابله وتنش زدایی می شود:

الف.  در صورتی که لازم است عملکردی انجام شود، مقابله پیشاپیش نسبت به آن را مد نظر داشته باشید.
ب.  در صورتی که لازم است جسمی تحت کشش باشد، کشش متضاد آن را پیشاپیش مد نظر داشته باشید.


اصل ۱۰ – اقدامات اولیه (Prior Action)
این اصل، برآورده نمودن نیازهای لازم آتی و اجرای تغییرات در یک سیستم قبل از نیاز به آن را میسر می سازد.

الف.  کنش مورد نیاز را به صورت کلی و جزئی، پیشاپیش انجام دهید.
ب.  به اجسام طوری نظم بدهید که بدون اتلاف وقت در زمانی که منتظر کنش هستند، وارد عمل شوند.


اصل ۱۱ - حفاظت پیشدستانه (Before Hand Cushioning)
این اصل، قابلیت اطمینان پایین یک جسم را با یک حرکت خنثی کننده جبران می نماید.

الف.  عدم اعتماد و قابلیت اطمینان نسبتا پایین یک جسم را با یک حرکت خنثی کننده، پیشاپیش جبران کنید ، تا احتیاطاً در صورت بروز مشکل اقدامات فوریتی از قبل تدارک شده باشند.


** فرق اصل ۹ و ۱۱ در این است که در اصل ۹ مقابله ها از پیش انجام می شوند تا اتفاق نامطلوبی رخ  ندهد  ولی در اصل ۱۱ در فکر آن هستیم که چنانچه این اتفاق نامطلوب رخ داد چه تمهیداتی از قبل تدارک ببینیم تا جلو صدمات آن گرفته شود.


اصل ۱۲ – هم ظرفیت کردن (Equipotentiality)
در این اصل، بالا و پایین کردن جسم لازم نیست. شرایط کار را طوری تغییر دهید که لازم نباشد جسمی برداشته، بالا رفته یا پایین بیاید. این اصل به کاهش تغییرات در یک مجموعه  تقلیل تفاوت ها و برقراری عدالت اجتماعی در مجموعه های  انسانی  نیز مربوط می شود.


اصل ۱۳ – معکوس کردن(Inversion)
این اصل، در جهت انجام اقدامات و روشهایی برخلاف روش معمول است و عملکرد سیستم و محیط را معکوس می نماید.

الف.  به جای عملکردی که توسط مشخصات مساله تحمیل شده عملکرد مخالف آن را به کار گیریم. مثلاً سرد کردن بجای گرم کردن
ب.  شئ را به یک قطعه متحرک تبدیل کنید، یا اینکه قطعات غیر متحرک را متحرک ساخته و محیط خارج را غیر متحرک نماید.
ج.  جسم را وارونه کنید.


اصل ۱۴ – انحنا دادن (Spheroidality)
این اصل، قطعات مسطح و خطی را با قطعات گرد و کروی جایگزین می نماید.

الف.  منحنی را جایگزین خط کنید.سطوح صاف را با سطوح منحنی و شکل های مکعبی را با شکل های کروی عوض کنید.
ب.  از غلتکها، توپی یا کره و مارپیچها استفاده کنید.
ج.  حرکت چرخشی را جایگزین حرکت خطی کنید.از نیروی گریز از مرکز استفاده کنید.


اصل ۱۵ - پویایی و انعطاف پذیری (Dynamicity)
این اصل، مشخصات سیستم یا محیط ثابت و غیر متحرک را پویا می کند تا به راه حل بهتری برسد.

الف.  مشخصات جسم یا محیط خارج را به گونه ای بسازید که برای عملکرد بهینه، عملیات در هر مرحله به طور خودکار تنظیم شود.به عبارت دیگر باید تغییرات کوچکی در ویژگی های یک جسم یا محیط خارجی در جهت ایجاد حداکثر کارایی در هر مرحله از عملیات داده شود.
ب.  جسم را به عناصری تقسیم کنید که بتوانند به صورت مرتبط با هم، موقعیت خود را تغییر دهند.
ج.  در صورتی که جسمی غیر قابل حرکت است، آن را متحرک کنید.آن را از داخل قابل تغییر کنید.


اصل ۱۶ - عملکرد ناقص یا جزیی بیش از حد (Partial – Overdone or Excessive Action)
این اصل، با دستیابی به کمی کمتر و یا کمی بیشتر از مقدار مورد نظر کار را ساده تر و کم خرج تر انجام می دهد؛ زیرا دستیابی به 100 % یک چیز هم نیاز به دقت بالا و هم صرف وقت و هزینه بیشتر دارد. اگر به دست آوردن صد در صد یک اثر دلخواه و مطلوب مشکل است، برای ساده سازی مساله مقداری کمتر یا بیشتر از آن را به دست آورید. به عبارت دیگر، دو راه برای حل یک مسئله وجود دارد : اول اینکه آنرا بیش از حد لازم  مازاد بر نیاز انجام دهیم و دوم ، کمتر از حد لازم بطور ناقص و جزیی آنرا انجام دهیم.



اصل ۱۷ – حرکت به بعدی جدید (Moving to a New Dimension)
این اصل، حرکت دو بعدی و چند بعدی را بجای تک بعدی میسر می سازد.

الف  انتقال حرکت یک بعدی، با جایگزینی جسم یک بعدی با دو بعدی، سه بعدی و غیره.
ب.  به جای آرایش اجسام در یک لایه، آرایشی چند لایه ای و چند سطحی را به کار ببرید.
ج.  کاهش ابعاد یک جسم یا قرار دادن آن به پهلو.
د.  بهره گیری از طرف مقابل سطح مورد استفاده.
هـ.  تصاویر را بر روی سطوح مجاور یا عقب جسم بیاندازید.



اصل ۱۸ - لرزش مکانیکی (Mechanical Vibratio)
این اصل، جسم را به ارتعاش وا می دارد.

الف.  جسم را به ارتعاش وا دارید و از نوسان آن استفاده کنید.
ب.  اگر جسم در حال نوسان است، فرکانس آن را تا حد مافوق صوت افزایش دهید.
ج.  از تشدید فرکانس استفاده کنید.
د.  به جای ارتعاشات مکانیکی از ارتعاشات پیزو استفاده کنید.
ه.  ارتعاشات مافوق صوت و میدان الکترومغناطیسی را با هم به کار بگیرید.



اصل ۱۹ – عمل تناوبی (Periodic Action)
در این اصل، می توان بجای عملکرد مستمر به دنبال عملکرد دوره ای بود.

الف.  به جای عملکرد مستمر و متوالی از یک عملکرد دوره ای  ضربه ای یا پالس دار  استفاده کنید.
ب.  در صورتیکه یک عملکرد هم اکنون دوره ای است، فرکانس یا بسامد آن را عوض کنید.
ج.  از وقفه ها و توقف های بین ضرب هها یا ضربان ها، عملکرد اضافی تولید کنید.



اصل ۲۰ – تداوم عملکرد مفید (Continuity of Useful Action)
این اصل، توقفات عملکرد را حذف می کند.

الف  عملکرد را بدون توقف به انجام برسانید، در این حال باید تمام قطعات جسم به طور مستمر ، بی وقفه و با ظرفیت کامل، در حال کار باشند.
ب.  حرکت های بیهوده، زاید و واسطه ای را حذف کنید.
ج.  حرکت چرخشی را جایگزین حرکت عقب و جلو کنید.


اصل ۲۱ - حمله سریع (Rushing Through)
این اصل، عملکرد را با سرعت بسیار بالا به اتمام می رساند. عملیات مضّر و عملکرد زیان بار یا خطرناک را با سرعت بسیار بالا به انجام برسانید. این اصل از دو بخش تشکیل شده است:
- اول اجرای عملیات خاص با سرعت بالا یا با سرعت نور برای جلوگیری از آثار منفی بالقوه
- دوم اجرای اصلاحات لازم بر عملیاتی که مخاطرات و ریسک بالایی بر آنها مترتب است.


اصل ۲۲ - تبدیل ضرر به منفعت (Convert Harm into Benefi)
این اصل، از یک عمل زیان بار برای بدست آوردن یک اثر مثبت استفاده می نماید.

الف.  یک اثر زیان بار خصوصاً یک عامل زیان بار محیطی را برای به دست آوردن یک اثر مثبت به کار بگیرید.
ب.  با ترکیب یک عامل زیان بار با یک عامل زیان بار دیگر، آن را از میان بردارید.
ج.  مقدار کنش زیان بار یا درجه عمل مضر را آنقدر افزایش دهید تا از حالت مضر بودن خارج شود.


اصل ۲۳ - باز خورد (Feed Back)
از اصل بازخورد برای جبران فرایند استفاده می نماییم.

الف.  بازخورد را ارائه کنید.
ب.  در صورتی که بازخورد هم اکنون موجود است، آن را تغییر و یا معکوس کنید.


اصل ۲۴ -   واسطه (Mediator)
در این اصل، برای اجرای یک عملکرد از یک جسم ، یک سیستم و یا یک فرایند واسطه ای برای دستیابی به نتیجه مطلوب استفاده می کنیم.

الف.  از یک جسم واسطه برای انتقال یا انجام یک کار استفاده کنید.
ب.  جسم اصلی را موقتاً به جسم دیگری که جدا کردن و یا حذف کردن آن آسان است، متصل کنید.


اصل ۲۵ -  خدمت دهی به خود (Self Service)
این اصل، کاری می کند تا سیستم خودش نیازهای خودش را بر طرف نماید.

الف.  کاری کنید که شئ مورد نظر کار های خدماتی، عملیات تکمیلی یا تعمیرات خود را، خود انجام دهد.
ب.  از مواد و انرژی تلف شده استفاده کنید.


اصل ۲۶ - نسخه برداری (Copying)
این اصل، از کپی ساده بجای ساختار پیچیده استفاده می کند.

الف.  به جای استفاده از جسمی که ساختار پیچیده دارد، گر ان قیمت و حساس است و کار با آن راحت نیست و گاهی غیر قابل دسترس است، از کپی ساده شده و ارزان قیمت آن استفاده کنید.
ب.  یک جسم یا سیستمی متشکل از چند جسم را با کپی و یا تصاویر اپتیکی آن تعویض کنید برای کوچک و بزرگ کردن تصویر می توانید از یک مقیاس استفاده کنید.
ج.  در صورتی که از کپی های اپتیکی با نور معمولی و قابل رویت استفاده میکنید آنها را با نوع مادون قرمز یا ماورای بنفش تعویض کنید.


اصل ۲۷ - جنس ارزان قیمت و کم دوام (Cheap & Short Living Object)
این اصل، از جسم ارزان با عمر کم بجای جسم گران و با دوام استفاده می کند. یک جسم گران قیمت را با مجموع های از اجسام ارزان قیمت تعویض کرده و از برخی مشخصات (مثل عمر بالای دستگاه) چشم پوشی و یا توافق کنید


اصل ۲۸ - جایگزینی سیستم مکانیکی (Mechanics Substitution)
این اصل، سیستم مکانیکی را کنار می گذارد و سیستم های نوری و غیره استفاده می کند.

الف.  سیستم مکانیکی را با یک سیستم نوری، حرارتی، صوتی یا بویایی تعویض کنید.
ب.  از میدانهای الکترونیکی، مغناطیسی یا الکترو مغناطیسی برای اثر گذاری بر جسم استفاده کنید.
ج.  میدانهای زیر را تعویض کنید:
- پایدار با متحرک
- ثابت با متغیر که در تمام مدت عوض می شود.
- شانس و اتفاقی با ساختار یافته.
د.  یک میدان را به همراه ذرات فرو مغناطیس به کار ببرید.


اصل ۲۹ - استفاده از ساختار پنوماتیک یا هیدرو لیک (Use a Pneumatic or Hydraulic Construction)
این اصل، قطعات جامد را با مایع و گاز عوض می نماید. قطعات جامد یک جسم را با مایع یا گاز تعویض کنید این قطعات برای باد شدن می توانند از هوا یا آب استفاده کنند، همچنین می توانید بالشتکهای بادی یا هیدرواستاتیک را به کار بگیرید.


اصل ۳۰ - غشاء یا پرده های انعطاف پذیر (Flexible Shells and Thin Films)
این اصل، از لایه های نازک استفاده می کند.

الف.  ساختار معمول را با غشای انعطاف پذیر و پرده های نازک تعویض کنید.
ب.  یک جسم را به وسیله لایه ها و پرده های نازک یا غشای ظریف از محیط خارج آن جدا کنید.


اصل ۳۱ – استفاده از مواد متخلخل (Use of Porous Material)
این اصل، از اجزای متخلخل استفاده می کند.

الف.  جسم را متخلخل نموده یا از اجرای متخلخل تکمیلی استفاده کنید به صورت محتویات داخلی، الحاقی ، پوششی یا روکش و غیره
ب.  در صورتی که جسم از پیش متخلخل است، حفره ها یا خلل و فرج را پیشاپیش با ماده ای پر کنید.


اصل ۳۲ - تعویض رنگ (Change Color)
این اصل، رنگ سیستم یا محیط را تغییر می دهد.

الف.  رنگ جسم یا محیط اطراف آن را تغییر دهید.
ب.  میزان شفافیت جسم یا محیط اطراف آن را تغییر دهید.
ج.  به منظور مشاهده بهتر ا جسام یا اشیایی که دیدن آنها مشکل است، از مواد افزودنی رنگین استفاده کنید.
د.  در صورتی که هم اکنون از چنین مواد افزودنی استفاده می شود، از درخشان کننده ها یا اجزای ردیاب استفاده کنید.


اصل ۳۳ - همگن کردن (Homogeneity)
این اصل، اجسام را از جنس محیط تعریف می کند. کاری کنید که اجسام مرتبط با جسم اصلی از همان مواد و جنس خود، یا جنسی با رفتار مشابه جنس خود، تعامل داشته باشند.


اصل ۳۴ - مردود کردن و بازسازی (Rejecting and Regenerating Parts)
این اصل، اجزای استفاده شده را از سیستم جدا می کند.

الف.  پس از تکمیل یک عملکرد و یا بی استفاده شدن یک جزء از جسم، آن را دور انداخته یا تغییر دهید  مثلا آن را تخریب یا حل کنید یا بخار نمایید  و یا در ضمن روند کار ، اصلاح یا دوباره تولید کنید.
ب.  هر قطعه استفاده شده جسم را سریعاً بازسازی کنید.


اصل ۳۵ - تغییر خواص فیزیکی و شیمیایی یک جسم  (Parameter Change)
این اصل، چگالی، دما و سایر مشخصات را تغییر می دهد.

الف.  حالت فیزیکی سیستم را تغییر دهید.
ب.  غلظت ، تراکم یا چگالی را تغییر دهید.
ج.  درجه انعطاف پذیری را تغییر دهید.
د.  حجم یا دما را تغییر دهید.


اصل ۳۶ – تغییر یا انتقال فاز (Phase Transition)
این اصل، تغییر فاز در ماده را جهت بهتر شدن استفاده می کند. استفاده از پدیده تغییر فاز  مثلاً تغییر در حجم، آزادسازی یا جذب گرما یا انرژی و غیر ه



اصل ۳۷ - انبساط حرارتی (Thermal Expansion)
این اصل، از سرما و گرما برای انقباض و انبساط استفاده می کند.

الف.  از مزایای انبساط  انقباض  یک ماده به کمک حرارت سرما استفاده کنید.
ب.  از مواد متفاوت با ضرایب انبساط حرارتی متفاوت بهره بگیرید.


اصل ۳۸ – استفاده از اکسیدکننده های قوی (Use strong Oxidizers)
این اصل، از موادی برای انجام بهتر و سریعتر فرآیند استفاده می نماید.

الف.  هوای غنی شده یا اکسیژن دار را جایگزین هوای معمولی محصور شده کنید.
ب.  اکسیژن خالص را جایگزین هوای غنی شده یا اکسیژن دار کنید.
ج.  در داخل اکسیژن یا هوا، ماده را در معرض اشعه یونیزه کننده قرار دهید و از اکسیژن یونیزه شده بجای اکسیژن خالص استفاده کنید.
د.  اکسیژن اوزون را جایگزین اکسیژن یونیزه شده کنید.
ه.  جایگزینی اکسیژن تک اتمی به جای اوزون.


اصل ۳۹ – محیط بی اثر (Inert Environment)
این اصل، سیستم را از محیط معمول خارج و در محیط بی اثر می گذارد.

الف.  محیط خنثی و بی اثر را جایگزین محیط عادی و معمولی کنید.
ب.  یک ماده خنثی کننده به جسم وارد کنید
ج.  فرایند را در خلا به انجام برسانید.



اصل ۴۰ – مواد مرکب (Composite Material)
این اصل، ماده همگن را با ماده مرکب جایگزین می کند. مواد مرکب از چندین عنصر متفاوت را جایگزین یک ماده همگن و تک عنصر کنید.

منبع